Polska Szkoła Matematyczna
Nasi Drodzy!!
Mamy przyjemność zapoznać Cię z ważnym rozdziałem historii polskiej nauki.
Polska Szkoła Matematyczna to termin stworzony przez środowisko matematyków działające w latach 1918 – 1939 roku. Autorem programu ideowego był Zygmunt Janiszewski związany z ośrodkiem w Warszawie, który napisał artykuł dotyczący stanu matematyki polskiej, piętnujący niedostatki i wskazujący na konieczność rozwoju, zmian w organizacji nauczania oraz metodyki badań zagadnień naukowych. Naukowcy Uniwersytetu Warszawskiego oraz Politechniki Warszawskiej zajmujący się badaniami teorii mnogości, logiki oraz topologii stanowili filar warszawskiej szkoły matematycznej. Główni twórcy to: Zygmunt Janiszewski, Stefan Mazurkiewicz oraz Wacław Sierpiński. Warto zwrócić uwagę na tego ostatniego Wacława Sierpińskiego, którym.in.zajmował się fraktalami (zbiorami samopodobnymi, czyli takimi, których części są podobne do całości).Bardzo ciekawym i jednym z najbardziej znanych na całym świecie fraktali jest „dywan Sierpińskiego”. Jako ciekawostka, anteny w smartfonach mają kształt takiego dywanu, który został także użyty jako logo École des Ponts ParisTech.
Wymieniając warszawską szkołę matematyczną nie można pominąć matematyków: Kazimierza Kuratowskiego, Bronisława Knastera, Stanisława Saksa, Antoniego Zygmunda, Alfreda Tarskiego, Kazimierza Zarankiewicza, Zygmunta Zalewassera.
W 1920 roku w Warszawie ukazał się pierwszy numer specjalistycznego pisma matematycznego Fundamenta Mathematicae.
Podobny ośrodek powstał we Lwowie i zajmował się przede wszystkim analizą funkcjonalną. Do grona wybitnych matematyków związanych z lwowską szkołą matematyczną należeli: Hugo Steinhaus, Stefan Banach, Stanisław Ulam, Stanisław Mazur, Józef Puzyna oraz Władysław Orlicz. Na szczególną uwagę zasługuje Stefan Banach, który jest jednym z twórców podstaw nowoczesnej analizy funkcjonalnej i jego nazwisko jest dziś znane praktycznie wszystkim pracującym naukowo matematykom na świecie. Analiza funkcjonalna znalazła też wiele współczesnych zastosowań. Bez tej dziedziny nie byłoby np. metod kompresji obrazów, która przyniosła nam m.in. standard JPEG.
Wybitnym matematykiem był wspomniany Stanisław Ulam. W czasie II wojny światowej uczestniczył w programie Manhattan, w którym miał swój znaczny wkład w opracowanie bomby wodorowej.
Kolejny, trzeci ośrodek skupiał matematyków działających w środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Akademii Górniczej w Krakowie. W 1919 roku założyli oni Towarzystwo Matematyczne, które wkrótce przekształciło się w Polskie Towarzystwo Matematyczne i objęło pozostałe ośrodki w kraju. Krakowska szkoła matematyczna, zajmowała się równaniami różniczkowymi (stosowanymi obecnie m.in. w prognozowaniu pogody lub w modelowaniu epidemii) oraz geometrią różniczkową (stosowana np. przy konstrukcji samolotów). Wybitnymi przedstawicielami tej szkoły byli Kazimierz Żorawski oraz Stanisław Zaremba.
Mniej znany ośrodek naukowy związany z matematyką działał również w Wilnie z wybitnymi matematykami: Antonim Zygmundem oraz Józefem Marcinkiewiczem.
Nie można pominąć wyjątkowej poznańskiej szkoły matematycznej. Z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu związani byli polscy matematycy, kryptolodzy, którzy w 1933 roku złamali szyfr Enigmy – Marian Rejewski, Henryk Zygalski oraz Jerzy Różycki. Zespól ten opracował techniki umożliwiające regularne odczytywanie szyfrogramów z Enigmy oraz stworzył katalog kart i cyklometru, który doprowadził do zaprojektowania bomby kryptologicznej.
Ci wybitni matematycy współpracowali z polskim wywiadem, a ich praca objęta była tajemnicą państwową w ramach poznańskiego Biura Szyfrów. Po wojnie w środowisku aktywnie działał Władysław Orlicz.
Widzimy zatem, że po odrodzeniu się państwa polskiego w 1918 roku, w skład Polskiej Szkoły Matematycznej weszły najważniejsze ośrodki naukowe międzywojennej Polski – Warszawa, Kraków, Lwów oraz Wilno, a także wspomniany Poznań. Polska Szkoła Matematyczna dźwignęła matematykę na poziom światowy i zyskała dla niej powszechne uznanie. Był to niekwestionowany wkład w rozwój nauki. Naszym hołdem jest pamięć dla geniuszu tych wybitnych naukowców, często tragicznych ofiar II wojny światowej.
Wszystkich zainteresowanych odsyłamy do publikacji naukowych:
Roman Duda – „Matematycy polscy na tle dziejów Polski w wiekach XIX i XX”, Antiquitates Mathematicae, 2016
Mariusz Urbanek – „Genialni”, 2014
Wykład on-line prof. Zdzisława Pogody – „Polska Szkoła Matematyczna – spojrzenie po stu latach”
